-
Navenda Raman û Lêkolînê ya Spectrum House, ji bo tespîtkirina nêrîna civakê ya li ser çareserkirina pirsgirêka Kurd lêkolîn kir. Lêkolîn li 26 parêzgehên li herêma Kurdan û Tirkîyê bi 2 hezar û 28 kesên ku temenê wan 18 salî û mezintirin re pêk hat.
Di vê lêkolînê de pêşnîyarên çareseriyê û meslên siyasî yên li ser pirsgirêka Kurd hatin pirsîn. Ji sedî 59.3 beşdaran pirsgirêka Kurd ji bo Tirkîyê wek pirsgirêkeke girîng û sereke dîyar kir.
Di vê lêkolê de bersîva pirsa “Kîj partî dikare pirsgirêka Kurd çaraser bike?” hêjayî balkişandinê ye.
Beşdaran dîyarkirin ku di çareseriya pirsgirêka Kurd de herî zêde baweriya wan bi AKP’ê heye û di nav bersîvan de AKP ji sedî 39 dîyar dibe û rêza yekemîn de cî digre. CHP ji sedî 26.8, MHP ji sedî 9.8 û DEM Partî jî ji sedî 8.4.
Her wiha nîvên beşdaran diyar kirin ku ew di wê baweriyê de ne ku bloka desthilatdar ya ku ji AKP û MHP’ê pêk tê dikare di pêvajoya çareseriyê de bi banortir bibe.
Serokê Navenda Raman û Lêkolînê Spectrum House Azad Bariş ev rêjeyên ku bi destxistine ji Dengê Amerîka re nîrxand.
“Me ev lêkolîn di demeke taybet de pêk anî û her tişt di herêma Rojhilata Navîn de têkel bûbû. Lê dîsa jî encamên balkêş bi dest xist. Me pirsîbû, dema Ocalan were parlementoyê û qise bike beşdar gelo ji bo vî çi dibêjin. Ji sedî 53 dijî vî derketin û ev tişt şaş dîtin. Lê belê ji alîyên din ve jî ji sedî 86 ragihandin ku ew bi Kurdan re dikarini bibin cîran û pêk ve bîjîn.”
Piştî gotinên Serokê MHP’ê Dewlet Bahçelî, ji alîyên partîyên sîyasî ve çareserkirina vê meslê jî hatîye pirsîn. Bariş, li ser vê jî wiha dîyar dike:
“Di warê çareserkirina mesela Kurd de nezelalbûnek di nav aktoran de heye. Di çareserkirina mesela Kurd de ji sedî 39 dibêjin vê meselê AKP dikare çareser bike. Di rêza duyemîn de CHP cî digre, lê li vê derê tiştê balkêş ewe ku MHP jî wek aktorek êdî derdikeve pêş û ji sedî 10 dibêjin ku MHP dikare çareser bike. DEM Partî di rêza çaremîn de dîyar dibe.”
Di nav beşdarvanên Kurd de Partîya Wekhevî û Demokratîk ya Gelon (DEM Partî) heta niha jî di çareserkirina pirsgireka Kurd de wek muhatabên sereke dibînin. Lê di vê lêkolînê de encama ku derketîye holê ji alîyê DEM Partîyê ve tê rexnekirin.
Parlementerê DEM Partî Sînan Çîftyurek di vî warî de hestê xwe ji Dengê Amerîka re wiha anî ziman:
“Çêkirina lêkolîn baş e, lê li gor min hin kêmasî tê de hene. Li vê derê ya girîn ewe ku kîjan pirs hatine kirin. ‘Mesela Kurd çi ye, mesela Kurd gelo heye?’ heke bihata pirsîn wê gavê encameke din dê derketa. Mesela Kurd ziman e, statû ye, di makezagonê de cî girtine. Li ser van pirs nehatîye kirin, ji xwe AKP û MHP dibêjin pirsgirêka Kurd tunene. Ji ber vî jî ez vê lêkolînê di hin waran de kêm dibînim. Bi ya min nîrîna gel ev nîne.”
Hêjayî dîyarkirinê ye ku ji sedî 53’ê beşdarên anketê pêwîstiya makezagoneke nû ya li Tirkîyê dibînin. Rêjeya kesên ku îhtîmala çareseriya aştiyane ya pirsgirêka Kurd erênî dîtine jî ji sedî 70.6 hatîye pîvandin. Ji alîyên di ve ji sedî 29.4 jî di wê bawerîyê de ne ku çareseriyeke aşityane ne pêkan e.
-
Fermandarê Giştî yê Hêzên Sûrîya Demokratîk (HSD) Mazlum Abdî îro Pêncşemê got ger ew bi Tirkîyê re agirbesteke tam çêkin ewê şervanên wan yên ji dewletên din ji welêt derkevin.
Tirkîye, ku komên pêşketî yên Kurdên Sûrîyê wek gefeke neteweyî dibîne û li bakurê Sûrîyê piştgirî dide operasyonên dijî wan dixwaze ku şervanên Kurd yên ne ji Sûrîyê, vekişin.
Berî ku du hefte di ser ketina Beşar Esad re derbaz be, Tirkîye û komên çekdar yên bi piştgirîya wê 9’ê Berfanbarê Minbic ji HSD ya bi pêşengîya Kurdan sitand û girjîya li herêmê jinûve gur bû.
Mazlum Abdî bi gotinên jibo ajansa nûçeyan ya Reutersê cara yekê piştrast kir ku şervanên Kurd yên ne ji Sûrîyê dema pevçûnên li welêt jibo piştgirîyê hatine wir ku di nav wan de endamên Partîya Karkerên Kurdistan (PKK) jî hene.
Tirkîye, Amerîka û dewletên din PKK’ê wek komeke terorê dibînin.
Enqere îdia dike ku komên li pêş yên Kurdan yên li Sûrîyê parçeyên PKK’ê ne.
Abdî got ku her çiqas şervanên PKK’ê hatine Sûrîyê jî ti peywendîya HSD’ê ya rêxistînî bi wê komê re tuneye.
Wî dîyar kir ku şervanên ne Sûrî di deh salên dawî de destek dane HSD ya bi piştgirîya Amerîka ku ew dijî Dewleta Îslamî (DAIŞ) têkoşînê bimşeîne.
Serfermandarê HSD’ê got ku di nav salan de hin şervan vegerîne malên xwe û hin ji wan jî jibo têkoşîna dijî DAIŞ’ê mane û dîyar kir ku ger agirbest çêbe ewê vegerin malên xwe.
‘’Li Sûrîyê rewşeke cuda heye, êdî em derbazî qonaxeke sîyasî dibin. Sûrî divê kêşeyên xwe bi çareser bikin û rêvebirîyeke nû çêkin.’’
Wî dîyar kir ku ger ew bi hêzên Tirkan û komên girêdayî wan re agirbestê çêkin û ewê tevlî qonaxa nû bibin.
Abdî got ku jiber rewşa nû ya Sûrîyê şervanên alîkarî dane wan dikarin serbilind vegerin warên xwe.
Amerîka, HSD’ê di têkoşîna dijî DAIŞ’ê de wek hevkareke girîng dibîne û jibo pevçûnên wê û Tirkîye û komên bi piştgirîya wê bisekinin navbeynkarîyê dike.
Wezareta Derve ya Amerîka do Çarşemê ragihand ku agirbesta dora Minbicê heta dawîya hefteyê hatiye dirêj kirin.
Lê, karbidestekî Wezareta Derve ya Tirkîyê îro Pêncşemê dîyar kir ku HSD’ê re ti agirbest çênebûye.
Abdî got ku Tirkîye û hevbendên wê yên Sêrî hazirîyê dikin ku êrîşê bibin ser Kobanê û dîyar kir ku wan pêşnîyar kiriye ku HSD hêzên xwe ji herêmê vekişîne.
Li gor teklîfê bi şertê agirbesteke tam herêm bi hazirîya hêzên Amerîkî diket destê quwetên ewlekarîya navxweyî.
Abdî dîyar kir ku ew jî ser gumana êrîşan hazirîyê dikin.
Kobanê, sala 2014’an dema DAIŞ hêzdar bû, bûbû navenda şerekî giran yê hêzên Kurdan û DAIŞ’ê.
Abdî dîyar kir ku şervanên Kurd yên ji Îran, Îraq û Tirkîyê jibo cîhadîyan ji Kobanê derxin hatine Sûrîyê.
Piştî şerê Kobanê mîna peşmergeyên Herêma Kurdistana Îraqê vegerîbûn malên xwe.
Jêder: Reuters
-
Dadgeha Cezaya Sulhê ya Stanbolê derheqê 11 kesan de, bi îdiaya “endamtîya rêxistina çekdarî” biryara girtinê da û ew şandin zîndanê.
Dadgehê nîşan da ku sedama girtina van kesan ew axaftinên wan yên bi telefonê ye, li gel Şaredarê Esenyûrt a Stanbolê Ahmet Ozer ku bi îdiaya “endamtîya rêxistinê çekdarî” hatibû girtin û li şûna wî qayûm hatibû danîn.
Li ser dozê bîryara napenî berdewam dike. Lê rojnameya nêzî desthilata Tirkîyê, Sabahê xwe gihandiye naveroka dozê û agahîyên zêdetir belav kir.
Sabah dîyar dike ku di îdianameya Serdozgerîya Komarî ya Stanbolê de derheqê 11 kesan bi endamamîya Kongira Civakên Kurdistan (KCK) û Rêxistina Demokratîk a Tirkîyê (TDO) doz hatiye vekirin û van kesan bi fermana Rêvebirê KCK Duran Kalkan bin navê “Hevhatine Bajêr” Ozer wek berbijarê Partîya Komarî a Gel (CHP) bo Şaredarîya Esenyurta Stanbolê nîşan dane. Wek delîl jî girtekên axaftinên telefonê nîşan dane. Doza 11 kesan û ya Ozer kirin yek.
Lê parêzerê Ozer, Şevket Tuci dibêje ku jibo van îdiayên ev qas mezin tenê qeydên telefonê hatine girtin û çî agahî jî derheqê axaftinên van kesan de jî tune. Tuci got ku tenê di dosya tawanbaran de tenê hejmar û dirêjiya dema axaftina telefonan hatine nivîsandin.
Di nava kesên hatî girtin de Hevserokê Konseya Bajarê Wanê Fikret Dogan, Hevserokê berê yê rêvebirîyê rêxistina Partîya Heremên Demokratîk (DBP) yê Wanê Harun Okay, Hevserokê rêxistina Partîya Wekhevî û Demokrasîyê ya Gelan (DEM Partî) yê Mêrsînê Reşat Aşan, Derhêner Kerem Tekoglu, Endamê Meclîsa Şaredarîya Mêrsînê Ali Tanriverdi, edîtorê Weşanxaneya Peywendê Mustafa Doner, edîtorê rojnameya Karinca yê Kazim Şeker û şagirtê Ozer Mustafa Çelik jî heye.
Parêzer Tuci dide zanîn ku derheqê van kesên hatî girtin de di demê borî de an bi îdiaya propaganda an jî bi endamtiya rêxistina çekdarî doz hatine vekirin. Ew dibêje ku tevî ji van dozan ceza encam derneketîye jî, dozgerîyê bi vê sedemê ew wek endamên rêxistinê hildane dest û axaftinên wan yên bi Ozel re wek xebatên ‘rêxistina çekdarî’ şîrove kiriye.
“Wek mînak Ozer bo dîzayna rûyê pirtûka xwe ya ser Kurd û Tirkan, li gel edîtorê wêşanxaneya Peywendê Mustafa Doner bi telefonê axiftiye. Jiber ku berê doza Doner ya ‘propaganda rêxistinê’ hebû, ew xistina nava vê dozê. Dîsa Ozer bo weşandina nivîsên xwe yên ser malpera Rojnama Karinca, li gel edîtorê wê Kazim Şeker re bi telefonê peyivîye. Jiber ku Şeker bi ‘endamtîya rêxistinê’ tê darizandin û hê jî encam derneketîye, Ew ji ber axaftinên telefonê yên bi Ozer re hat girtin. Fikret Dogan ku niha hevserokê konseya bajêrê Wanê ye, 25 salan wek xebatkarê saxlemîyê xebitîye, gelek caran beşdarî panel û axaftinên Ozer yên li Wanê bûye û hevdû bi dostane nas kirine. Gelek normal e ku hev herdu kes bi hevra bi axivin, lê jiber ku derheqê Dogan de doz hene. Ev yek wek sûc hat dîtin. Mînakek balkêş a din jî Mustafa Çelik e. Ew di navbera salên 1997an û 2003’an de li Zanîngeha Suleyman Demîrel şagirtê Prof. Dr. Ahmet Ozer bû, ji bajarê xwe Ruhayê bo mamosteyê xwe Ozer, salcaya îsotan biribû. Ev axaftinên wan yên ser îsotê jî dikevin nava dosyayê û dozger dîyar dike wî 10 caran bo Ozer telefon kiriye û bi giştî 841 deqeyan bi telefonê qise kiriye. Em dikarin lîstê wiha dirêj bikin.”
Tuci got ku di vê îdianamê de çî delîl tune ku ew werin girtin an jî cezakirin û bi van mînakan tê dîtin ku têkilîyên rojane û sîyaseta legal, bi zorî hemî tiştî wekî derqanûnî nîşan didin. Ew dibêje ku armanca vê dozê girtina Ozel û tayînkirina qayûm rewa kirine.
Parlamanterê DEM Partîyê yê Wanê Sînan Çîftyurek got ku ew kesên hatî girtin baş nas dike û pir normal e ku bi hev ra biaxivin û ser sîyasetê qise bikin.
Çîftyurek, îdia kir ku dadgeh wek amûrê dîzankirina sîyasetê tê bikar anîn û jiber wê yêkê Tifaqa Cumhur, naxwaze CHP û DEM Partî bibin tifaq.
“Tifaqa Cumhur ‘got em biratîya xwe ya hindir xurt bikin û dîyaloga xwe xurt bikin’. Gotin va ye, lê kiryar bi tundî li hundir û derve, ji holê rakirina destkeftîyên gelê Kurd e. Li nava Tirkîyê qayûm û derve jî li hember statuya Rojava ye. Herwiha mesaj didin CHP û DEM Partîyê ku ji hevdû dûr kevin.”
Ji alîyê din ve Serokê Tirkîyê Recep Tayîp Erdogan, piştgirîya doza dijî Ozer kiribû û CHP jî bi bêdengîya li hember ‘terorîzmê’ sûcdar kiribû. Erdogan gotibû ku Şaredarîya Esenyurtê ketibû bin xizmeta terorîzmê.
-
Ji destpêka 2024an ve, ji alîyê dronên Tirkîyê ve bi giştî 208 êrîşên esmanî cihên cuda yên heremên di bin kontrola Rêveberîya Xweser li Bakur û Rojhilatê Sûriyê (AANES) de pêk hatine, li gor ragihanidna SOHR’ê.
-
Roja Çarşemê Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyê bacên gumrikê yên li ser kelûpelên ku derbasî herêmên wê dibin û ji herêmên wê derbasî Sûriyê dibin, betal kir.
Li herêma Rêveberîya Xweser bêhtir ji 5 milyon kes dijîn, û du çavkanîyên sereke ji bi kelûpelên bazarên herêmê hene.
Yek bi rêka dergehê sînorî bi Herêma Kurdistana Îraqê re, û jêdera din ji herêmên Sûrîyê ne.
Bazirgan pêşbîn dikin ku rakirina bacên gumrikê di nava herêmên Sûrî de wê bandorek mezin ser nirxê kelûpelan di bazarê de bike.
Ciwan Îsa bazirganekî Qamişlo yê kelûpelên xwarinê ye, dibêje bi vê biryarê 30% nirxê kelûpelan dakeve.
"Daketina nirxê kelûpelan wê bazarê çalak bike," Îsa got.
Li alîyekî din, şopînerên rewşa Sîyasî li Sûrîyê bawer dikin ku ev biryar tekezîya kurdên Sûrîyê ser yekbûna Sûrîyê ya piştî Esed e.
Rojnamevan Evîn Yûsif ji Qamişlo, dibêje ku gavên Rêveberîya Xweser erênî ne.
"Ev Yek tekezîya kurdan ser yekbûna xaka Sûrîyê nîşan dide, û tirsa alîyên din yên Sûrî radike," Yûsif got.
Kurdên Sûriyê Ji 8mehê ve, ji bo dûrxistina tirsa aliyên din yên Sûrî derbarê cudabûna wan ji Sûriyê û tekezkirina li ser yekrêziya xaka Sûriyê, gavên wek bilindkirina ala nû ya Sûriyê û betalkirina baca gumrikê avêtin.
-
Karbidestên Amerîkî hevkarîya bi HSD’ê jibo dijî DAIŞ’ê girîng dibînin û dibêjin operasyonên Tirkîyê yên li bakurê Sûrîyê fikaran çêdikin.
-
Wezîra Derve ya Almanya Annelana Baerbock ji X’ê ser girjîya li bakurê Sûrîyê nivîsî û hişyarî da Tirkîyê.
Baerbock dîyar kir ku Kurdan dijî Dewleta Îslamî (DAIŞ) têkoşîneke wêrek kiriye û got ku Kobanê jî sembola wê yekê ye.
‘’Rijandina pirtir xwîn ew tiştê dawî ye ku dikare piştî şerê 14 salan rû bide.
Berpirsîya Tirkîyê heye ku berevanîya yekîtîya axa Sûrîyê û hêvîya aştîyê bike.’’
Piranîya bakur û rojhilata Sûrîyê di destê Hêzên Sûrîya Demokratîk (HSD) de ye û pêşengîya wan hêzan Yekîtîya Parastina Gel (YPG) dike.
Enqere, YPG wek baskê Partîya Karkerên Kurdistan (PKK) yê Sûrîyê dibîne û dibêje rêxistineke terorê ye.
Amerîka jî dîyar dike ku HSD di têkoşîna DAIŞ’ê de hevbendeke girîng e û ewê piştevanîya jibo wan hêzan bidomîne.
Jêder: X
-
Tirkîyê Heyet Tehrîr el-Şam (HTŞ) û Yekîneyên Parastina Gel (YPG) wek du rêxistinên terorîst dibîne.
Lê piştî ku rewşa nû li Sûrîyê destpêkir, HTŞ di nav lîsta Tirkîyê de her çiqas rêxistineke terorîst dîyar bibe jî lê Tirkîyê HTŞ’ê wek rêxistineke damezirînera Sûrîyaya nû, YPG’yê jî ji bo ewlekarîya xwe wek rêxistineke xeter dîyar dike.
Partîya Wekhevî û Demokratîk ya Gelan (DEM Partî) vê sîyaseta Tirkîyê rast nabîne û Tirkîyê dawetî sîyaseteke wekhevî dike.
Alîkarê Hevserokê Giştî yê DEM Partî Mahfuz Guleryuz ev helwesta Tirkîyê ya dudilî jî Denge Amerîkayê re nirxand. Guleryuz radigîhîne ku Tirkîyê li HTŞ çawa temaşe dike pêdivîye ku YPG’yê jî wisa bibîne:
“Em ji bo Tirkîyê dibêjin bila zagonê xwe bi cih bîne. Bila wekhevî nêzîkî hemû rêxistinan bibe. Eger HTŞ terorîst e, vê gavê emê lazime têkilîyê Tirkîyê li gel HTŞ’ê çawa binirxînin. Serî de Tirkîye pêdivîye vîya zelal bike. Bi kesên terorîst, rêxisinên terorîst re hevdîtin çêkirin meşrûye an na? Dîyar dibe ku di mijara HTŞ’ê de tiştek zelal nîne. Eger bi HTŞ’ê re meşrûye, lazime bi rêxistinên din re jî meşrû be. Tirkîyê di vî warî de pêdivîye rewşeke zelal dîyar bike.”
Guleryuz bangî rayedarên Tirkîyê dike û radigîhîne ku heke Tirkîye li hundir û der li gel Kurdan hevkarî bike dê Tirkîyê qezenc bike. Ew amaje dike ku Tirkîyê pêwîste ji polîtîkayên xwe yê berê û li hemberî Kurdan ji sîyaseteke xwe ya tund dest berde. Guleryuz nêrîna DEM Partîyê ya li hemberî Sûrîyê ji wiha tîne ziman:
“Em li mesela Sûrîyê wiha temaşe dikin. Li gor me Sûrîyê ya gelê Sûrîyê ye. Li vê derê kî dije; Kurd, Ereb, Tirkmen, Sûnî, Elewî, Durzî, Xiristîyan, ango hemû beşên civakê xudanê Sûrîyê ne. Mafê ti kesî an jî dewletekê tuneye ku Sûrîyê dizayn bike û li ser wan biryar bide, gerek gelê Sûrîyê qedere xwe dîyar bikin. Kurd bi hezar salen e li ser vê axê dijîn. Ew li vê derê xudanê dîrok, çand, ziman û axin. Ew li vir meşrûne û parastina ku ew li vir dikin jî meşrûye û ji bo hemû cîhanê jî meşrû dîyar e, lazime Tirkîyê jî vîya meşrû qebûl bike.”
Wezîrê Derve yê Tirkîyê Hakan Fîdan piştî guhertina rêveberiya Sûrîyê li hemberî pêkhateyên PYD û YPG’ê ragihandibû ku rêveberîya nû ya Sûrîyê wan naxwaze û divê PYD û YPG ji Sûrîyê vekişin û biçin der.
Lê gelek zanyar û pisporên Rojhilata Navîn van daxwazên Tirkîyê bi rasteqîna Sûrîyê re naguncin. Di rojên borî de Dr. Riza Turmen ji Dengê Amerîkayê re ragihandibû ku ev nêrîna Tirkîyê li hemberî rasteqîna Sûrîyê rast nîne, pêdivîye ku di rêveberî û sîstema Sûrîya nû de Kurd jî cî bigirin.
Pispora Rojhilata Navîn û Akademîsyena Zanîngeha Kurdistan ya Hewlêrê Doç. Dr. Arzu Yilmaz jî ev daxwazên Tirkîyê ji rasteqînê dûr dîyar kiribû. Li gor Yilmaz Tirkîyê YPG’ê weke rêxistineke terorîst dibîne û Amerîka jî wek hevalbendê xwe dibîne. Li gor Yilmaz ev rewş ne tenê bandorê li têkiliyên Tirkîy-Amerîka dike, lê belê bandorê li xebatên aramkirina Sûrîyê ji dike.
Berî ku HTŞ Şamê bidest bixe, pispora têkilîyê navnetewî Dr. Ece Baban ji Dengê Amerîka re di derheqê HTŞ û YPG’ê nêrîna xwe wiha anîbû ziman:
“Generalekî Amerîkî, di daxûyanîyeke xwe de li hemberî DAEŞ’ê pêk ve di têkoşîn dayinê de pesnê PYD-YPG dikir. Heke di dahatûyê de PYD-YPG û HTŞ li ser mêzeke rûnên, wê gavê jî hêzên global wê HTŞ bi çavekî din bibînin. Bi ya min evana hemû di demên pêşîya me de bêtir zelal bin.”
-
Berdevkê Fermî yê Yekîtiya Niştimaniya Kurdistanê (YNK)ê ragihand, ku birayê Serokê berê yê Sûriyê Beşar Esed Mahir Esed nehatîye Silêmaniyê.
Berdevkê Yekîtiya Niştimaniya Kurdistanê (YNK) Saadî Pîre
ji Dengê Amerîka re got, "Her kesê ku bixwaze bi rêyekê xwe ji Sûriyê bigehîne Herêma Kurdistanê, divê bi rêya Hewlêrê yan jî bi rêya Iraqê were Silêmaniyê, ji ber ku Silêmanî ne li ser sînorê Sûriyê ye."
"Balafirgeha Silêmaniyê ji firokexaneya Şamê re ne vekiriye û Silêmanî jî ne li ser behrê ye, lewma ne mûmkine kesek bikare peyade ji Sûriyê were Silêmaniyê, nûçeya hatina Mahir Esed bo Silêmaniyê siyasî ye." Pîre got.
Mahir Esed, fermandarê firqeya 4 a zirxî ya artêşa Sûriyê bû, bi kuştina xelkê Sûriyê û bazirganiya madeyên hişber tê tohmetbarkirin ku Captagon jî di nav de ye.
Hin medyayên Erebî roja Sêşemê ragihandin ku Mahir el-Esed birayê serokê berê yê Sûrî Beşar el-Esed, ji Sûrîyê reviyaye Îraqê.
Pîre wiha got, "Ti kes nehatiye Silêmaniyê û Silêmanîyê û kesekî pîs weke Mahîr Esed venaşêre."
"Gelek caran dema herêmên Silêmaniyê tên bombebarankirin, hinceta hebûna PKK’ê û terorê tê dayîn, ev hemû derew û xapandin in."
Weke Yekîtiya Niştimaniya Kurdistanê (YNK), berpirsên PKK jî red dikin ku birayê Serokê berê yê Sûriyê Mahir El Esed ne revîyaye herêmên di bin kontrola wan de li Çiyayê Qendîlê."
Berdevkê PKK'ê Zagros Hîwa ji Dengê Amerîka re got: "Îdîayên ku dibêjin du berpirsên rejîma Sûrî ya berê li Qendîlê ne, bi temamî ne rast in. Ev weke şerekî pysîkolojîk li dijî gelê Kurd e."
"Ev nûçeyên sexte û helmetên reşkirinê li gel rastiya siyasî û erdnîgariya Iraq û Başûrê Kurdistanê negincayîne, lê armanc ew e ku zemîneke destwerdan û aloziyê çêbikin."
Roja 7.12. 2024an hejmareke zêde ya leşkerên artêşa Sûriyê bi hemahengiya hêzên ewlehiyê yên Iraqê bi rêya deriyê sînorî yê Qayimê ji Sûriyê derketin û derbasî nav axa Iraqê bûn.
Nûçeya reva Mahir Esed bo Silêmaniyê û ber bi Çiyayê Qendîlê ve di demekê de ye ku pêştir hinek kenalên medyayî belav kiribûn ku Mahir Esed ji Iraqê çûye Îranê û ji wir jî ber bi Rûsyayê ve çûye.
Berdevkê Wezareta Navxwe ya Îraqê, Lîwa Miqdad Mîrî got, "Raportên derbarê hebûna Mahîr Esed li nav axa Iraqê bêbingeh in."
Berdevk bang li kenalên ragihandinê kir ku di weşandina nûçe û agahiyan de baldar bin.
Serokê Sûriyê Beşar Esed û malbata wî li Rûsyayê ne, lê heta niha çarenivîsa birayê wî Maîr Esed nehatiye eşkerekirin.
-
Karwanek ji wesayitên zirxî yên Amerîkayê roja Şemiyê gihîşt Kobanî, Karwanê hêzên Amerîkî ku ji çend zirêpoşên leşkerî pêk tê derbasî bajarê Kobanê bû.
Hêzên Amerîkî bo navbeynkariyê bi hêzên HSDê û şanda Tirkiyê re çûbû herêma Qereqozaqê.
Li gor agahîyên gihane Dengê Amerîka, hatina hêzên Amerîkî jibo vê herêmê demkî ye û bi mebesta navbênkarî û çavdêrîkirina bicîhanîna hin lihevhatinan di navbera Hêzên Sûrîya Demokratîk û Tirkîyê de ye.
Ji xalên vê lihevhatinê ku hatine zanîn, veguhestina gora Silêman Şah ji gundê Aşmê yê Kobanê ku li ser sînor e jibo cîhê wî yê berê li cem pira Qereqozaqê, herwiha derxistina şênîyên ku bixwazin bi dilxwazî ji bajarê Minbicê ber bi rojhilata Feratê ve derkevin. Lê ta vê kêlîyê ti xalên lihevhatinê nehatine bicîh anîn bê ku sedem werin eşkere kirin.
Hêzên Amerîkî berî ku derbazî bajarê Kobanê bibin, çûbûn pira Qereqozaq, ku di çend rojên borî de pevçûnên giran li wê derê di navbera Hêzên Sûrîya Demokratîk (HSD)ê û komên çekdar yên bi ser Tirkîyê ve ne qewimîbûn û ew pir niha di bin kontrola HSDê de ye.
Li gorî agahiyan, dibe ku her kêlî şer derkeve û balafirên bê mirov ên Tirkiyê li herêmê digerin.
Şanda Hevpeymaniya Navdewletî ya bi serokatiya Amerîka û Hêzên Sûriyeya Demokratîk (HSD) îro derbarê rewşa Minbicê û Bendava Tişrînê de gotûbêj kirin. Piştî muzakereyên li nêzî Pira Qereqozaqê, konvoya leşkerên Amerîkî derbasî Kobanê bû.
Li gorî agahiyên bi dest Dengê Amerîka ketine, danûstandin bi ser neketin û negihiştin ti encam û lihevhatinan.
-
Fermandarê Giştî yê Hêzên Sûriya Demokratîk Mazlûm Ebdî îro Şemiyê, peyameke kurt di platforma Xê de weşand û bang li hêzên Kurdî dike ku berjewendiyên niştîmanî yên Kurdî biparêzin û di vê rewşa kirîtîk de ji berjewendiyên berteng yên partayetî xwe dûr bixin.
Peyma Ebdî wehaye "Îro, yekîtîya niştimanî ya Kurdî li Sûrîyayê pêwîstîyeke dîrokî ye û bersiva metirsîyên vê qonaxê ye. Em ji hemû alîyên Kurdî hêvî dikin ku xwe dûrî berjewendîyên partîtîyê bixin û bi rengekî erênî nêzî bangên gelêrî yên ji bo diyalogê û yekhelwestîyê bibin."
Li aliyek din Ferhad Şamî Berpirsê Navenda ragihandina Hêzên Sûriya Demkratîk HSDê îro Şemiyê di peyamekê de ku di platforma Xê de hatîye weşandin nûçeya kenala El-Jazeera reda dike ya derbarê derbasbûna Mahir Esed de.
Daxuyaniya HSD'ê dibêje, "El -Jazeera nûçeyên derew belav kir û diyar kir ku Mahîr El-Esed ji herêmên Bakur û Rojhilatê Sûriyê reviyaye Iraqê û îdia kir ku ev yek ji aliyê hêzên me ve h;sankarî ji bo wî kirîye. Ev nûçe bi tevahî derew e û di çarçoveya tehrîkkirina hêzên me û gelê me yên Bakur û Rojhilatê Sûriyê de tê."
Ji hejî bîrxistinê ye ku di rojên borî de bi şêweke berfireh nûeçya derbasbûna Mahîr El-Esed bo Îraqê di medya civakî de cih girt bû.
Lê aliyên elaqedar heta niha nûçeya revîna Mahîr El-Esed bo Îraqê û bajarê Silêmanîyê red kirine.
-
Peyvdarê Wezareta Darayî ya Hikûmeta herêma Kurdistanê ragihand ku şandeke bilind a hikûmeta Herêma Kurdistanê dê sibe li Bexdayê ligel Wezareta Darayî ya Iraqê bicive û derbarê mûçeyên sê mehên dawî yên îsal û sererastkirina bûdceya sala 2025'an gotûbêjan bike.
Peyvdar dide zanîn ku "Hemû hewldan bo dabeşkirina mûçeyên sê mehên destpêkê yên îsal tên kirin."
Peyvdarê Hikûmeta Herêma Kurdistanê Huner Cemal ji Dengê Amerîka re eşkere kir ku, "şanda payebilind bi serokatiya Wezîrê Darayî yê Herêmê dê sibê roja Yekşemê serdana Bexdayê bike û ligel Wezîr û karbidestên Wezareta Darayî ya Iraqê bicive. Başe ku gelek pirsgirêk hatine çareserkirin tenê proseya pere danê maye."
"Biryara dayîna pereyan heta roja pêncşemê jî zelal nebibû ku ji aliyê wezareta Bexda bixe ser hesaba hejmara wezareta darayî ya Herêmê, lê em hêvîdar in şanda ku dê sibê serdana Bexda bike, kêşeya nedana sê mûçeyên meha 11 û 12an ya îsal çareser bike," peyvdar got.
Hikûmeta Herêma Kurdistanê mehane ji bo dabeşkirina mûçeyan pêwîstî bi zêdetirî 990 milyar dînar heye û hikûmeta Iraqê jî 761 milyar dînar ji bo mûçeyên meha Cotmehê şandiye, ji ber kêm pereyî hikûmeta herêmê heta niha mûçeyê meha 10an neday, ev bûn 73 roj ku mûçexûrên herêma Kurdistanê mûçeyên xwe wernegirtine.
Peyvdar dibêje, Wezareta Darayî ya Iraqê razî bû 430 milyar dînarên din bişîne Herêma Kurdistanê ji bo dabînkirina kêmasiyê, lê heta roja pêncşemê ew pere ji Herêma Kurdistanê re nehatine şandin, ji ber wê jî pêşbînî tê kirin di destpêka vê hefteyê de ew pere bigihe ser hesabê wezareta darayî ya Herêma Kurdistanê.
Nedana mûçeyan bandor li karmend û mûçexûran kirîye û ji ber wê jî gelek saziyên li sînorê zona kesk çûna ser kar boykot kirine û hin dibistan jî hatine girtin.
Huner Cemal dibêje, "zêdebarî hewlên ji bo çareserkirina mûçeyên sê mehên dawî yên îsal, biryar e tîmên teknîkî yên wezareta me bi tîmên teknîkî yên Wezareta Darayî ya Iraqê re bicivin da ku ji bo guhertinên di qanûna bûdceya sala 2025an de amade bin, da ku ew pirsgirêkên di sala 2024an de hatine pêş di sala nû ya 2025an de dubare nebin."
-
Rêvebirîya Xweser ya Bakur û Rojhilatê Sûrîyê îro Pêncşemê biryar da ku ala nû ya Sûrîyê li seranserê deverên jêr kontrola wê were hildan.
-
Piştî ketina rejîma Beşar Asad li Şamê, derîyên gelek girtîgehan li seranserî Sûrîyê hatin vekirin, lê çalakvanên Kurd dibêjin ku hîn jî pir Efrînî di zindanên komên çekdar de girtî mane û çarenivîsa gelakan nedîyar e.
-
Li bajarê Minbicê yê bakurê rojhilatê bajarê Helebê, piştî du hefteyan ji şer û pevçûnên giran di navbera Hêzên Sûrîya Demokratîk (HSD) û çekdarên Sûrî yên bi ser Tirkîyê ve, HSD agirbestek ragihand.
-
John Kirby dibêje ew ser rewşa li Minbicê û heremên di destê HSD’ê bi karbidestên Tirkîye re di nava peywendîyeke nêz de ne.
-
Fermdarîya Navendî ya Amerîkî (CENTCOM) ragihand ku fermandarê wê îro Sêşemê li Sûrîyê bi rêberên Hêzên Sûrîya Demokratîk re kom bû.
-
Li nav cadeyên Şamê û bajarên din yên Sûrî peykerên Hafiz Esad tên şikandin, derîyên zîndanên herî xirab yên Rojhilata Navîn li derdorên Şamê şikandin, lê Kurdên Sûrîyê rastî metirsîyan dibin.
Yek alîyê erênîya vê guhertina neçaverêkirî ya Sûrîyê ew e ku rejîma Esad bê xwînriştin ji nav çû. Lê, metirsîya hinek alîyan bi taybetî Kurdan ji rewşa ne zelal ya şêweyî desthilata piştî Esad e, bi taybetî pêşbînî heye Tirkîyê dê xwedî destê bilind be di Sûrîyeya dahatî de.
Her ku çekdarên Heyat Tehrîr el-Şam ver bi Şamê bi rê ketin, komelên çekdarên bi piştevanîya Enqerê dest bi operasyonan ki li devera Minbicê bi hêvîya girtina tevahîya deverên rojavayî çemê Firatê.
Rêvebirîya Heyva Sor a Kurd li Bakurê Rojhilata Sûrîyê daxweyanîyek weşandîye û dibêje, “di 7ê Kanûna Duyem de, komên çekdar êrîşeke berfireh li ser bajarê Minbicê û deverên derdora wê pêk anîn, ku ji niha ve krîzeke mirovahî ya dijwar derketîye hole, gelek mezintir e ji kanîna rêxistinên ku li bakurê rojhilatê Sûrîyê kar dikin.”
Li gor agehîyên Dr. Zara Salih, çavdêrê karûbarên Sûrîyê û akademistê bingeh li Brîtanîya dane Dengê Amerîka, ku hêzên bi navê Artêşa Newewî ya Sûrîyê ku bi nave Sûltan Şah Silêman tên nasîn wan êrîşan dike û “armanc wan ew e hemû deverên jêr destê Hêzên Sûrîya Demokrat li rojavayî çemê Firatê bêxin jêr kontrola xwe û di pêre operasyonên xwe be bi Kobanî berdewam bikin.”
Dr. Zara dibêje ku Minbic û pira Qereqozak li ser çemê Firatê destê wan de be, metirsî di keve ser Kobanî jiber ku Tirkîyê dixwaze bi dirêjahîya 30 km di nava sinorê Sûrîyê de bikevin destê wê komela çekdar.
Di demekê de ku bala cîhanê li ser pêşhatên ye Şamê ye, Heyva Sor a Kurd di daxuyanîya xwe da dibêje ku krîzeke mirovahî li bakurê Sûrîyê pêktê, û “di du hefteyan de zêdetirî 120,000 kes ji Şehba (Til Rifat) koçberî bakurê Sûrîyê bûne.”
Ji alîyek din, her ku çekdarên Heyat Tehrîr el-Şam berî hefteyekê ketîn Helebê, pêleke din ya kocberîya Kurdan destpê kir. Faroq Tozo, endamê endamê Yekîtîya Êzdîyên Sûrî gote Dengê Amerîka, “heta niha 4,000 malbat ji Helebê û devera Şehbaa ji tirsa komkujîyekê bi destê komelên radîkal xwe li herêma Cizîrê (Hesekê û Qamişlo) girtine.”
Wek gelek şîrovekerên karûbarên Sûrîyê, Dr. Zara jî bawer dike ku zilhêzên cîhanê û yên herêmî pêşhatên dawî li Sûrîyê plan kirine û eger rewş ji kontrola wan derkeve wê bêserûberîyek mezin derkeve. Ew hêvî dike ew zilhêz pêvajoyek sîyasî ji paşeroja Sûrî re destpê bikin ku Kurd jî li gor sengîya xwe cîhê xwe di nav de bigirin.
-
Rêveberîya Xweser ya Bakur û Rojhilatê Sûrîyê (AANES) dibêjedi êrîşa Tirkîyê de maleke li gundê El-Musterîha yê li rojavayê Eyn Îsa hatiye bomberan kirin.
-
Wezîrê Derve yê Îsraîlê îro Yekşemê ragihand ku piştî ketina rejîma Sûrî divê Kurdên Sûrîyê ji êrîşan werin parastin.
