-
دادگای فیدراڵی عێراقی ڕۆژی سێشەممە 30ی مانگی پێنجی ساڵی 2023 بڕیاری دا درێژکردنەوەی ماوەی خولی پێنجەمی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان نادەستورییە، وە هەموو ئەو بڕیارانەی لە دوای 6ی مانگی یازدەی 2022 لە پەرلەمانی هەرێمی کوردستانەوە دەرچوون پوچەڵن لە ڕووی دەستورییەوە.
بەم بڕیارە ڕوون نییە چارەنووسی پەرلەمان و حکومەتی هەرێمی کوردستان بەرەو کوێ دەڕوات، وە چ لێکەوتەیەکی دەبێت؟!
چارەنووسی پەرلەمان و حکومەتی هەرێم لە دوای بڕیارەکە:
تا ئامادەکردنی ئەم ڕاپۆرتە هیچ کام لە سەرۆکایەتییەکانی هەرێمی کوردستان (حکومەت و پەرلەمان و سەرۆکایەتی هەرێم) بۆچونی فەرمییان لەسەر بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی دەرنەبڕیووە.
بەڵام پارێزەر ڕێزان شێخ دلێر پەرلەمانتاری پێشووی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق دەڵێت "بەدڵنیاییەوە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی عەیبەیە بۆ هەرێمی کوردستان، چونکە ئێستا لە حکومەتی فیدراڵدا ئەنجومەنی نوێنەران لە خولی پێنجەمیدایە کە دەزانین لەو کاتەوەی ئەو پەرلەمانە پێکهاتووە پێنج خولی بردۆتەسەر، کەچی لە هەرێمی کوردستان لە ساڵی 1992 وە پەرلەمانمان هەیە وا ئێستا لە پێنج خولدایە، کەواتە ئەم هەموو ماوە درێژکردنەوە بووە بە عادەتێک لە هەرێمی کوردستاندا."
دانا جەزا کاتب، پەرلەمانتاری پێشووی عێراق لە فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان، ئەویش دەڵێت" ئەم بڕیارەی دادگای فیدراڵی عێراق دەرهاویشتەی نەکردنی هەڵبژاردن و دەرهاویشتەی نەبوونی دەستورە کە وەهای لێهاتووە هەندێک لایەن پەنا ببەنە بەر دادگای فیدراڵی عێراق کە بڕیارەکانی کۆتاییە (بات)ە."
ليکەوتەکانی بڕیارەکە:
وا دەردەکەوێت بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی عێراق چەندین لێکەوتەی یاسایی بەدوای خۆیدا دەهێنێت.
دەریا محەمەد، شارەزای بواری یاسای دەستوری لە لێدوانێکیدا بۆ دەنگی ئەمەریکا ئاماژەی بەلێکەوتە یاساییەکانی دادگای فیدراڵی عێراق کرد و وتی" هەڵوەشانەوەی هەموو ئەو یاسا و بڕیارانەی لێدەکەوێتەوە کە لە دوای ڕێکەوتی 6ی مانگی یازدەی ساڵی 2022وە لە پەرلەمانی کوردستان دەرچوون، گرنگترینیان یاسایی کاراکردنەوەی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان."
ئەو پسپۆڕەی یاسای دەستوری ئاماژەی بەلێکەوتەیەکی تری یاسایی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی عێراق کرد و وتی" پەرلەمانی کوردستان ماوەی کارکردنی کۆتایی هات و ناتوانێ هیچ دانیشتن و کۆبوونەوەیەکی تر ئەنجامبدات، چ لە ڕووە چاودێریەکەیەوە و چ لە ڕووە تشریعییەکەی.
وتیشی"حکومەتی هەرێم بە حکومەتێکی کاربەڕێکەر دادەندرێت، چونکە ماوەی ئەو پەرلەمانە کۆتایی هاتووە کە شەرعیەتی بەم حکومەتە داوە."
دەریا محەمەد ئەوەشی وت" هەموو ئەو پەرلەمانتارە نوێیانەی دەست بەکاربوون لە جێگایی ئەو پەرلەمانتارانەی دەستیان لەکار کێشایەوە، بە پەرلەمانتار داناندرێن و ناتوانن خۆیان وەک پەرلەمانتار بناسێنن."
لای خۆشیەوە دانا جەزا سەبارەت بە لێکەوتەکانی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی عێراق بە دەنگی ئەمەریکای وت" ئەوە هیچ وەک (ازعف الایمان) حکومەتی هەرێم بەردەوام دەبێت لەکارەکانی بەڵام پەرلەمان لە ژێر پرسیاردایە."
هەروەها ڕێزان شێخ دلێر دەڵێت" لە دوای 6 ی مانگی یازدەی ساڵی ڕابردووە پەرلەمانیان درێژکردۆتەوە بە نایاسایی لە دوای ئەو ڕۆژەوە هەر بڕیارێک دەرچووبێت لە حکومەت و لە سەرۆکایەتی هەرێمەوە کە پەیوەست بێت بەم ماددە سەرەکیانەوە بۆ دیاریکردنی ڕۆژی پەرلەمان و کاراکردنەوەی پەرلەمان و دەرچوونی هەر یاسایەک هەموو ئەوانە هەڵدەوەشێنەوه."
وتیشی"پێویستە سەرۆکی هەرێم جارێکی تر ڕۆژێکی تر بۆ هەڵبژاردن دیاری بکاتەوە، چونکە دیاریکردنی ڕۆژی هەڵبژاردن لە دوای بڕیاری درێژکردنەوەی خولی پەرلەمانی عێراق بووە."
وتیشی"بەو بڕیارە دادگای فیدراڵی حکومەتی هەرێمی کردە کاربەڕێکەر و پەرلەمانیش ناتوانێت کار بکات."
ئایا هەرێم دەتوانێت پابەندی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی نەبێت؟
بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی عێراق لەسەر سکاڵایەکی یوسف محەمەد سەرۆکی پێشووی پەرلەمانی هەرێم و نوێنەرانی جوڵانەوەی نەوەی نوێ بوو، کە لە پاش بڕیاری پەرلەمانی هەرێم بۆ درێژکردنەوەی خولی کارکردنی لە مانگی یازدەی ساڵی ڕابردوو تانەیان لە نادەستوریبوونی بڕیارەکەی پەرلەمانی هەرێم لەبەردەم دادگای فیدراڵی دابوو.
بەپێی ماددە(93) لە دەستوری هەمیشەیی عێراق/ساڵی 2005 بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی عێراق(بات و ملزم) بۆ سەرتاسەری عێراق.
پەرلەمانتارەکەی فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان لە خولی ڕابردووی پەرلەمانی عێراق لەو بڕوایەدا نییە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی عێراق جێبەجێ بکرێت بە"ڕەهایی" .
لەو ڕووەوە دانا جەزا وتی" ئەم بڕیارە بەو ڕەهاییە قورسە جێبەجێکردنی، ئەمە پێویستی بە هەڵوێستەیەک هەیە لەسەر کۆی بڕیارەکان کە ئایا بڕیارەکانی پەرلەمان چی لێدێت؟ من بڕواناکەم هەموو ئەو بڕیارانەی پێشتر دراون هەڵبوەشێنرێنەوە."
وتیشی" دەبووایە هەندێک وردەکاری لە بڕیارەکەدا هەبووایە، دەبووایە ئەم دادگایە خوێندنەوەیەکی واقعی هەبووایە، نەک خوێندنەوەیەکی کۆنکرێتی، بەڵام دەرئەنجام دەبێت هەڵبژاردن بکرێت بۆ ئەوەی شەرعییەت وەربگیرێتەوە."
لای خۆشیەوە ڕێزان شیخ دلێر وتی" حکومەتی هەرێم ناتوانێت بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی عێراق جێبەجێ نەکات، چۆن حسابی بۆ ناکات؟! ئێمە بینیمان لە فرۆشتنی نەوتدا حکومەتی هەرێم نەیتوانی حساب بۆ بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی نەکات کە فرۆشتنی نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە وەستێنرا."
ڕێزان شێخ دلێر وتیشی" هەرێمەکان پابەندن بە دەستوری عێراقیەوە ئەمە بابەتێکە پەیوەستە بە هەموو دەوڵەتی عێراقەوە دەبێت هەرێمەکان پابەندبن بەم دەستورەوە، چونکە هیچ دەستورێکی تایبەت لە هەرێمی کوردستان هەتا ئێستا دەرنەچووه."
یاساناسان و پسپۆڕانی بواری دەستوریش جەخت لەوە دەکەنەوە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی لە سەرتاسەری عێراق دەبێت جێبەجێ بکرێت.
لەو ڕووەوە دەریا محەمەد پسپۆڕی بواری یاسای دەستوری وتی" بەپێی دەستوری عێراق بریارەکانی دادگای فیدراڵی عێراق بریاری (بات و ملزەمن) بۆ هەموو دەسەڵاتەکانی تر."
وتیشی"بریارەکانی ئەم دادگایە لە هیچ دادگایەکی تر تانەی لێنادرێت، چونکە خۆی بەرزترین دادگایە و دەبێت هەموو دەسەڵاتەکانی تر پێوەی پابەند بن."
-
جۆری مرۆڤ ناسراو بە Homo sapiens نزیکەی 300 هەزار ساڵ لەمەوبەر لە ئەفریکا گەشەی کردووە. کۆنترین بەردبووی ناسراوی هۆمۆ ساپیێن لە شوێنێک لە مەغریب بە ناوی جەبەل ئیرهوود دۆزرایەوە، دەکەوێتە نێوان مەراکیش و کەنارەکانی ئەتڵەسیدایە.
بەڵام بەردبووی زۆر کەم لەو سەردەمەوە ماونەتەوە. ئەو بەردبووانە لە ناوچەیەکی زۆر دوور لە یەکترەوە هاتوون. هەندێکیان لە ئەسیوپیا دۆزراونەتەوە، هەندێکی دیکەشیان لە باشووری ئەفریکا.
ئەمەش وا دەکات بۆ زانایان سەخت بێت بزانن جۆرەکانمان چۆن گەشەیان کردووە و لە سەرانسەری کیشوەری ئەفریکادا بڵاوبوونەتەوە.
بەڵام توێژینەوەیەکی نوێ کە داتای جینۆمی دانیشتوانی ئەفریکای مۆدێرن بەکاردەهێنێت، ڕەنگە یارمەتیدەر بێت بۆ ڕوونکردنەوەی ئەو گەشەکردنە و بڵاوبوونەوەی.
توێژینەوەکە دەریدەخات زۆرێک لە گروپی باوباپیران لە ناوچە جوگرافییەکاندا جووڵەیان کردووە و لە ماوەی سەدان هەزار ساڵدا تێکەڵ بە یەکتر بوون. هەروەها بۆی دەرکەوتووە کە هەموو کەسێک ئەمڕۆ لە ژیاندایە دەتوانێت ڕەچەڵەکی خۆی بە لانیکەم بە دوو گروپی جیاوازەوە ببەستێتەوە کە نزیکەی ملیۆنێک ساڵ لە ئەفریکادا بوون.
ئەم ئەنجامانە جیاوازن لە ڕوونکردنەوەیەکی پێشووتر سەبارەت بە جۆرەکانمان. ئەو بیرۆکەیە پێشنیاری ئەوە دەکات کە هۆمۆ ساپیێنس تەنها لە یەک ناوچەدا پەرەی سەندووە یان لەگەڵ جۆرێکی پەیوەندیداردا تێکەڵ بووە.
ئارۆن ڕاگسدەیل پسپۆڕی جیناتی دانیشتووانە لە زانکۆی ویسکۆنسێن- مادیسۆن نووسەری سەرەکی توێژینەوەکەی لەم دواییانەدا لە گۆڤاری سروشتدا بڵاوکراوەتەوە دەڵێت "هەموو مرۆڤەکان ڕەچەڵەکی هاوبەشی تاڕادەیەک نوێیان هەیە، بەڵام چیرۆکی ڕابردووی قووڵتر ئاڵۆزترە لەوەی جۆرەکانمان تەنها لە یەک شوێن یان لە گۆشەگیریدا پەرەیان سەندووە. ، کە لەم دواییانەدا لە بڵاوکراوەی سروشتدا دەرکەوتووە".
لەبەر ئەوەی گروپە سەرەتاییەکان دەجووڵان و تێکەڵ بوون، گروپە دابڕاوەکان گەشەیان نەکردوە. کاتێک گروپەکان جیا دەکرێنەوە، ئەگەری ئەوە زیاترە کە لە ڕووی بۆماوەییەوە جیاواز بن لە گروپەکانی تر. بەڵام جووڵە و تێکەڵاوبوون لە سەرانسەری ئەفریکادا پێکهاتەی بۆماوەیی گروپەکانی وەک یەک هێشتەوە.
زانایان تەماشی داتای جینۆمیان لە 290 کەسی سەردەم کردوە کە زۆربەیان لە چوار نیشتەجێبوونی ناوچە جیاوازەکانی ئەفریکا بوون. هەروەها ئەو چوار گرووپە لە ڕووی بۆماوەییەوە جۆراوجۆر بوون. پاشان زاناکان دەتوانن هەردوو لێکچوون و جیاوازی نێوان ئەم چوار گروپە بە پەیوەندییە بۆماوەییەکانەوە ببەستنەوە کە مێژووەکەی بۆ سەدان هەزار ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە.
گروپەکان ئەمانەی خوارەوەیان لەخۆگرتبوو: 85 کەس لە گروپێکی ڕۆژئاوای ئەفریکا بە ناوی مێند لە سیرالیۆن؛ 44 کەس لە گروپی ناما خوێ- سان لە باشووری ئەفریکا؛ 46 کەس لە گروپەکانی ئەمهارا و ئۆرۆمۆ لە ئەسیوپیا؛ هەروەها 23 کەس لە گروپی گومز کە خەڵکی ئەسیوپیا بوون.
هەروەها زاناکان 91 ئەوروپییان دانابوو. ئەمەش بۆ پێوانەکردنی کاریگەری ئەگەری ڕەچەڵەکی ئەوروپی و نیاندەرتاڵ بوو لەسەر جینۆم. نیاندەرتاڵ جۆرێکی مرۆڤی لەناوچووە و تا نزیکەی 40 هەزار ساڵ لەمەوبەر زیاتر لە ئەوروپا دۆزراونەتەوە.
زانایان دەڵێن تا ئێستا DNA ی کۆنیان لەو چەند بەردبووە کەمەدا نەدۆزیوەتەوە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی نزیکەی 300 هەزار ساڵ لەمەوبەر. بەڵام زانیارییەکانی جینۆم لە دانیشتوانی سەردەم وەرگیراوە دەتوانن یارمەتیان بدەن وێنەیەک دروست بکەن کە چۆن هۆمۆ ساپیێنسی ئاقڵ گەشەی کردووە.
هاوکاری نووسەری توێژینەوەکە سیمۆن گراڤڵ پسپۆڕی جیناتییە لە زانکۆی مەکگیل لە شاری مۆنتریال لە کەنەدا. وتی "پەیوەندی نێوان مرۆڤە هاوچەرخەکان زانیاری زۆر لەخۆدەگرێت سەبارەت بەم زنجیرە ڕووداوە".
سەرچاوە /ڕۆیتەرز
-
حاجی حەمەوەیس پیشەوەرێکی ناوچەی هەورامانە و ماوەی 32 ساڵە لە دووکانێکدا کاری پینەچی دەکات، لەگەڵ ئەوەی هیچ کات نەڕۆشتووەتە قوتابخانە، بەڵام بە ڕێگەی خوێنەوەی "حونجە" توانیوویەتی فێری خوێندنەوەی قورئان بە باشی ببێت و بەشێک لە سورەتەکانیش لەبەربکات.
-
وەزارەتی خەزێنەی ئەمەریکا سزا بەسەر دوو کۆمپانیای خزمەتگوزاری دارایی سوریا دەسەپێنێت کە بە نهێنی هاوکاری سوپای قودسی سوپای پاسداران، بەشار ئەسەد و حزبوڵای لوبنانیان کردووە.
ئۆفیسی کۆنتڕۆڵکردنی سەروەت و سامانی بیانی وەزارەتی خەزێنەی ئەمەریکا (OFAC) لە ڕاگەیاندنەکەیدا دەڵێت سزای بە سەر سێ براشدا سەپاندووە کە خاوەن و بەڕێوەبەری کۆمپانیای ئەلفازڵن کە کۆمپانیاییەکی ئاڵوگۆڕی دراوییە.
وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا ئەنتۆنی بلینکن لە تویتێکدا دەڵێت " ئەمڕۆ دوو کۆمپانیای ئاڵوگۆڕی سوریایی و سێ کەسمان بە پێی یاسای قەیسەر سزا دا. ئەمەریکا بەردەوام دەبێت لە گرتنەبەری هەموو ئەو ڕێکارانەی کە لەبەردەستدایە بۆ پێشخستنی بەرپرسیارکردنی ئەوانەی کە ڕێگە بە سەرکوتکردنی بەردەوامی ڕژێمی ئەسەد دژ گەلی سوریا دەدەن و هەنگاونا بەرەو چاکسازی."
لە ڕاپۆرتەکەی کە تایبەتە بەو سزایانە باس لەوە کراوە کە کۆمپانیای ئەلفازڵ لە دیمەشق لە ساڵی 2021ەوە ملیۆنان دۆلاری بۆ هەژمارەکانی بانکی ناوەندی سوریا کە لە ژێر سزاکانی ئەمەریکادایە، گواستوەتەوە و لە بەرژەوەندی سوریا و حکومەتی و بەشار ئەسەدا کاری کردووە.
هەروەها سەنتەری ئەلفازڵ ئاسانکاری کردووە بۆ پێدانی پارەی ڕژێمی ئەسەد بە محەمەد قاسم ئەلبزال نوێنەری دارایی حزبوڵڵای لوبنان لە بەرامبەر وەرگرتنی باری نەوتی ئێران.
کۆمپانیای ئاڵوگۆڕی دراوی ئەلئەدهەمیش کە بارەگا سەرەکییەکەی لە دیمەشقە، لە ساڵی 2021ەوە ملیۆنان دۆلاری خستۆتە سەر هەژماری بانکی ناوەندی سوریا.
یاسای قەیسەر، لە ساڵی 2020دا خولێکی توندی سزاکانی بەسەر سوریادا سەپاند.
-
محەمەد ڕەزا فەرزین سەرۆکی بانکی ناوەندی ئێران، ڕۆژی سێشەممە لە تارانەوە بەرەو واشنتن بەڕێکەوت بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ بەرپرسانی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی.
وردەکاری زیاتر لەسەر پلانەکان و هۆکاری گەشتەکە ئاشکرا نەکراوە.
سندوقی دراوی نێودەوڵەتی لە دوایین ڕاپۆرتیدا سەبارەت بە ئابووری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکوری ئافریکا ڕایگەیاندبوو ئێران بۆ دەربازبوون لە کورتهێنانی بودجەی ئەمساڵی وڵاتەکەی، پێویستی بەوەیە هەر بەرمیلە نەوتێک بە بڕی 352 دۆلار بفرۆشێت و لە
ساڵی داهاتووشدا پێویستی بەوەیە نرخەکە بگاتە 375 دۆلار، ئەمەش لە کاتێکدا کە نرخی ئێستای نەوتی برێنت لە بازاڕەکانی جیهاندا نزیکەی70 دۆلارە.
ستیڤ هانکە، ئابووریناسێکی دیاری ئەمەریکایی و مامۆستای ئابووری لە زانکۆی جۆنز هۆپکینز لە نوێترین ڕاپۆرتی خۆیدا سەبارەت بە پێوەرەکانی دۆخی نالەباری وڵاتانی جیهان، ئێرانی لە ڕیزی "یەکەم 20 وڵاتی بەدبەخت" لە جیهاندا پۆلێن کردووە.
لە لایەکی دیکەوە ناوەندی لێکۆڵینەوەی پارلەمانی ئێران ڕاپۆرتێکی لەسەر خراپتربوونی هەژاری لە وڵاتەکەدا لە ماوەی دەیەی ڕابردوودا بڵاو کردوەتەوە و نووسیوێتی 11 ملیۆن کەسی دیکە بۆ ژمارەی پێشووی ئەو کەسانە زیاد کراون کە لەژێر هێڵی هەژاریدا لە ئێران دەژین.
-
بەردەوامی شەڕی ڕووسیا لە ئۆکرانیا بۆ ساڵی دووەم نیگەرانییەکانی جووتیارانی ئەمەریکا بەهۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی سوودەوە زیاتر دەکات. جووتیارانی ویلایەتی ئیلینۆی باس لە کاریگەری ڕووداوەکانی جیهان دەکەن لەسەر کەرتی کشتوکاڵ، لەکاتێکدا وەرزێکی نوێی چاندن دەستپێدەکەن.
-
هەواڵە جیهانیـیەکان لە دەنگی ئەمەریکا
-
جۆزێپ بۆرێل، بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا ڕۆژی سێشەممە داوای لە سەرکردەکانی کۆسۆڤۆ و سڕبیا کرد دەستبەجێ گرژییەکان کەمبکەنەوە، ئەمەش دوای ئەوەی لە باکووری کۆسۆڤۆ ڕووبەڕووبوونەوەی "بەتەواوی قبوڵنەکراو" ڕوویدا.
ئەو توندوتیژیانەی بەهۆی هەڵبژاردنە مشتومڕلەسەرەکانی شارەوانییەکانەوە سەریهەڵدا، ڕۆژی دووشەممە بوونە هۆی برینداربوونی 30 سەربازی هێزێکی ئاشتیپارێزی بە سەرۆکایەتی ناتۆ ، دوای تێکهەڵچوون لەگەڵ خۆپیشاندەرانی سڕب نژادەکان.
بۆرێل ئاماژەی بەوەش کرد قسەی لەگەڵ ئەلبین کورتی سەرۆک وەزیرانی کۆسۆڤۆ و ئەلێکساندەر ڤوچیچ سەرۆکی سڕبیا کردووە بۆ ئەوەی پێیان بڵێن خۆیان لە هەر "کردەوەیەکی تاکلایەنەی زیاتر" بەدوور بگرن.
گوتیشی "داوام لە هەردوولا کرد ڕێوشوێن بگرنەبەر بۆ کەمکردنەوەی گرژییەکان دەستبەجێ و بەبێ هیچ مەرجێک".
بۆرێل وتی دەسەڵاتدارانی کۆسۆڤۆ پێویست بوو ئۆپەراسیۆنەکانی پۆلیس ڕاگرن کە سەرنجی لەسەر بیناکانی شارەوانییەکان بوو لە باکووری کۆسۆڤۆ و پێویستە خۆپیشاندەرانی سڕب نژادەکان هێور ببنەوە.
هۆشداریشیدا کە یەکێتی ئەوروپا "تاوتوێی ئەو ڕێوشوێنانە دەکات کە دەکرێت بگیرێتەبەر ئەگەر لایەنەکان بەردەوام بن لە بەرەنگاربوونەوەی هەنگاوە پێشنیار کراوەکان بەرەو کەمکردنەوەی پەرەسەندنەکان".
سڕبەکان کە نزیکەی لەسەدا شەشی دانیشتوانی کۆسۆڤۆ پێکدەهێنن، بایکۆتی هەڵبژاردنەکانی مانگی ڕابردوویان کرد لە شارۆچکەکانی باکوور کە زۆرینەن تیایدا، ئەمەش ڕێگەی بە ئەلبانییەکان دا کۆنترۆڵی ئەنجومەنە ناوخۆییەکان بکەن سەرەڕای ئەوەی ڕێژەی بەشداریکردن لە دەنگدان کەمتربوو لە %3.5 .
زۆرێک لە سڕبەکان داوای کشانەوەی هێزەکانی پۆلیسی کۆسۆڤۆ دەکەن، هەروەها داوای دەستلەکارکێشانەوەی ئەو سەرۆک شارەوانییە ئەڵبانیانەش کە ئەوانبە نوێنەری خۆیان نازانن.
ئاڵۆزییەکا ڕۆژی دووشەممە پەرەسی سەند کاتێک سڕبەکان هەوڵیاندا بە زۆر بچنە ناو هۆڵی شارەوانی شارۆچکەی زڤێکان، بەڵام لەلایەن پۆلیسی کۆسۆڤۆوە بەرپەرچدرانەوە، گازی فرمێسکڕژێن لەلایەن پۆلیسەوە بەکارهات بۆ بڵاوەپێکردنی خەڵکەکە.
ئاشتیپارێزانی ناتۆ هەوڵیان دا خۆپیشاندەران لە پۆلیس جیابکەنەوە، بەڵام دواتر بە بەکارهێنانی قەڵغان و دار دەستیان کرد بە بڵاوەپێکردنی خەڵکەکە. خۆپیشاندەران بە فڕێدانی بەرد و شووشە و کۆکتێلی مۆلۆتۆڤ بەسەر سەربازەکاندا وەڵامیان دایەوە.
کۆسۆڤۆ لە ساڵی 2008 سەربەخۆیی لە سڕبیا ڕاگەیاند، بەڵام سڕبیا، چین و ڕووسیای هاوپەیمانی ئامادە نەبوون دان بەو وڵاتەدا بنێن، ئەمەش بە شێوەیەکی کاریگەر ڕێگری لە کۆسۆڤۆ کردووە کە کورسییەکی لە نەتەوە یەکگرتووەکاندا هەبێت.
سڕبەکان لە کۆسۆڤۆ تاڕادەیەکی زۆر دڵسۆزییان بۆ بەلگراد ماوەتەوە، بەتایبەتی لە باکوور کە زۆرینەن و هەموو هەنگاوێکی پریستینا بۆ چەسپاندنی کۆنترۆڵی خۆی بەسەر ناوچەکەدا ڕەتدەکەنەوە.
-
هه‌واڵه‌کان، ڕاپـۆرت، وتووێژ
-
میدیاکانی ئێران ڕۆژی سێشەممە ڕایانگەیاند، ئێران یەکێک لەو سێ دۆسیەی "چارەسەر" کردووە کە لەلایەن ڕێکخراوی چاودێری نەتەوە یەکگرتووەکانەوە وەک ئەگەری بەڵگە لێکدراونەتەوە لەسەر ئەوەی ئێران هەموو چالاکییە ئەتۆمییەکانی ڕابردووی خۆی ڕانەگەیاندووە.
ئەم ڕاپۆرتانە لە کاتێکدا بڵاوکراوەتەوە کە تەنها چەند ڕۆژێک ماوە بۆ کۆبونەوەی دەستەی بەڕێوەبەرانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی بۆ پێداچوونەوە بە پێشکەوتنەکان لە چارەسەرکردنی ئەو نیگەرانیانەی کە ماون.
ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی ڕایگەیاندبوو شوێنەواری ماددە تیشکدەرەکانی لە سێ شوێنی ڕانەگەیەندراوی ئێران دۆزیوەتەوە ئەمەش گورزێک بو بۆ هەوڵەکانی زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی ساڵی 2015ی نێوان تاران و زلهێزانی جیهان.
ئاژانسی هەواڵی فارسی ئێران بڵاویکردەوە، "لەگەڵ باشتربوونی پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم، دۆسیەی پەیوەندیدار بە یەکێک لە بنکەکانی کە لەلایەن ئاژانسەکەوە گومانی لێکراوە چارەسەرکراوە."
ئاماژەی بەوەشکردووە، "ئەمە کۆتایی بە لێکۆڵینەوەکانی ئاژانسەکە دەهێنێت سەبارەت بە یەکێک لەو سێ شوێنەی گوایە جێگای گومانە."
دامەزراوەی مەریوان لە شاری ئابادە لە باشووری پارێزگای فارس، یەکەمین لەو سێ شوێنەیە کە بەپێی پلانی کار کە ئێران و ئاژانس لە مانگی ئازاری ساڵی ڕابردوودا ڕێککەوتنیان لەسەر کراوە، چارەسەر دەکرێت.
دوو دامەزراوەکەی تریش وەرامین و تورقوزئابادە.
نیگەرانییەکانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی سەبارەت بەو شوێنانە یەکێکە لەو ئاستەنگانەی کە ماونەتەوە بۆ زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی ساڵی 2015، کە بەهۆی کشانەوەی یەکلایەنەی ئەمەریکا لە ساڵی 2018دا بە چەقبەستوویی مایەوە.
ئاژانسی فارس هەروەها دەشڵێت ئێران نیگەرانییەکانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی سەبارەت بە دۆزینەوەی یۆرانیۆمی پیتێنراو تا نزیک ئاستی پێویست بۆ کڵاوەی ئەتۆمی چارەسەر کردووە.
ئێران وتی پیتاندنی نمونەکە بۆ 83.7% پێدەچێت بەهۆی "هەڵاوسانی بەڕێکەوت" لە پرۆسەی پیتاندنەکەدا بێت چونکە هەرگیز دەستی نەکردووە بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ زیاتر لە 60%، کە هێشتا زۆر کەمترە لەو 90%ەی کە پێویستە بۆ بۆمبی ئەتۆمی.
ئێران هەمیشە ڕەتیکردووەتەوە کە هیچ مەبەستێکی پەرەپێدانی توانای چەکی ئەتۆمی هەبێت و سورە لەسەر ئەوەی چالاکییەکانی بە تەواوی ئاشتیانەیە.
سەرچاوە: فرانس پریس
-
سەرکردەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی کۆماری و دیموکراتەکان گەشبینی خۆیان دەربڕی لەوەی دەنگی پێویست بەدەست بهێنن بۆ بەرزکردنەوەی سنووری قەرزەکان، لەکاتێکدا هەندێک ناڕەزایی لەسەر ڕێککەوتنەکە هەن.
-
کۆریای باشوور دەڵێت وەزیرانی بەرگری کۆریای باشوور و ئوستڕاڵیا ڕێککەوتوون لەسەر زیادکردنی هاریکاری بەرگری نێوان هەردوو وڵات.
وەزیری بەرگری کۆریای باشوور لی جۆنگ سوپ لە پەراوێزی کۆبوونەوەی لوتکەی دوورگەکانی دەریای پاسێفیکی کۆریای باشوور لە سیئۆل لەگەڵ هاوتا ئوستڕاڵییەکەی ڕیچارد مارلیسدا کۆبۆوە.
لی باسی لە ئامادەیی سوپای کۆریای باشوور کرد بۆ پەیوەندیکردن بە مەشقی بەرگەگرتنی ئیندۆ پاسێفیکەوە، کە مەشقێکی سەربازیی نێودەوڵەتییە و ئوستڕاڵیا ڕابەرایەتی دەکات، هەروەها پەیوەندیکردن بە مەشقی ژێر دەریایی دژە مینیشەوە لە دەریای پاسێفیک.
دوو وڵاتەکە ڕێککەوتن لەسەر ئەنجامدانی کۆبوونەوەی زیاتر لەسەر ئاستی کارکرد، وەکو بەشێک لە هەنگاوەکانی پێداچوونەوە بە یاداشتێکی لێکتێگەیشتندا کە لە ساڵی 2011 دا لە نێوان دوو وڵاتەکەدا واژۆ کراوە و ئامانج لێی پتەوکردنی هاریکاری پیشەسازی بەرگرییە.
سەرچاوە/ ڕۆیتەرز
-
چالاکوانانی ئۆگاندا داوایان لە خێرخوازانی بیانی کرد سزا بەسەر پێشێلکارانی مافەکانی مرۆڤدا بسەپێنن، دوای ئەوەی سەرۆکی وڵاتەکە یوێری موسەڤینی یاسایەکی دژە هاوڕەگەزخوازانی واژۆکرد کە بە توندترین یاساکانی جیهان وەسفکرا.
ئەو سەرۆکە هۆشدارییەکانی پشتگوێخست لەسەر ئەوەی پڕۆژە یاسای دژە هاوڕەگەزخوازی، ڕەخنەیەی زۆری لێگیراوە، پەیوەندییەکانی نێوان وڵاتەکە و هاوبەشە نێودەوڵەتییە سەرەکییەکان و بەخشەرەکانی یارمەتییەکان، لەنێویاندا واشنتنیش ئاڵۆز دەکات.
لە نێو ڕێوشوێنە توندەکانی تردا، یاسا نوێیەکە لە هەندێک بارودۆخدا سزای لەسێدارەدانیشی تێدایە بۆ هاوڕەگەزخوازی، هەرچەندە ئۆگاندا ساڵانێکی زۆرە سزای لەسێدارەدانی ئەنجام نەداوە.
ئەم هەنگاوە ناڕەزایی لێکەوتووەتەوە و داوا دەکرێت پشتیوانانی دارایی ئەم وڵاتە وەڵامێکی توندیان هەبێت.
هاوپەیمانی گروپە چالاکوانەکانی ئۆگاندا درەنگانی ڕۆژی دووشەممە لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاندووە، "ئەمە کاتێکی سەرەکییە بۆ لایەنە پەیوەندیدارەکانی، وەک ئەمەریکا و یەکێتی ئەوروپا، سزا بخنە سەر ئۆگاندا بەهۆی سەرپێچیکردن لە مافەکانی مرۆڤ.
ڕۆژی دووشەممە جۆو بایدن، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا ڕایگەیاند، "پێشێلکارییەکی دڵتەزێنە بۆ سەر مافە گشتگیرەکانی مرۆڤ" و هەڕەشەی بڕینی هاوکاری و وەبەرهێنانەکانی کرد ئەگەر پڕۆژە یاساکە هەڵنەوەشێتەوە.
بایدن گوتیشی داوای لە ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی کردووە هەڵسەنگاندن بکات بۆ ئەوەی یاساکە مانای چییە بۆ "هەموو لایەنەکانی پەیوەندی ئەمەریکا لەگەڵ ئۆگاندا"، لەوانەش خزمەتگوزارییەکانی پێشکەشکردنی فریاگوزاری ئایدز و هاوکاری و وەبەرهێنانی دیکە.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەڕێوەبەرایەتیەکەی بیر لە سزاکانی سەر ئۆگاندا و سنووردارکردنی چوونە ناو ئەمەریکا بۆ ئەو کەسانە دەکاتەوە کە دەستیان هەیە لە پێشێلکارییەکان دژ بە مافەکانی مرۆڤ.
جۆزێپ بۆرێل، بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەیی یەکێتی ئەوروپا ڕایگەیاند، حکومەتی ئۆگاندا بەرپرسیارە بەرامبەر بە پاراستنی مافەکانی سەرجەم هاووڵاتیانی وڵاتەکەی و " سەرنەکەوتنی لەو کارەدا پەیوەندییەکانی لەگەڵ هاوبەشە نێودەوڵەتییەکان تێکدەدات".
لە ساڵی 2014دا، خێرخوازان هاوکارییەکانی ئۆگاندایان کەمکردەوە، دوای ئەوەی سەرۆکی وڵاتەکە مۆسیڤینی پڕۆژە یاسایەکی پەسەندکرد کە هەوڵیدا سزای زیندانی هەتاهەتایی لەسەر پەیوەندی هاوڕەگەزخوازی بسەپێنێت، بەڵام دواتر هەڵوەشێنرایەوە.
-
پاشماوە پلاستیکییەکان گەورەترین هۆکارن بۆ پیسبوونی ژینگە لە سەر زەوی. کۆبوونەوەی لیژنەیەکی نەتەوە یەکگرتووەکان کە تایبەتە بە کۆتاییهێنان بە پیسبوونی ژینگە لە ڕێگەی پلاستیک، لە پاریس دەستی پێکرد. بەرهەمهێنەران دەستیان بە گۆڕانکاری کردووە.
-
ڕووسیا دەڵێت ڕۆژی سێشەممە ئۆکرانیا بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان هێرشی کردە سەر مۆسکۆ و وەزارەتی بەرگری وڵاتەکەش دەڵێت سەرجەم فڕۆکەکان لە کاتی نزیکبوونەوەیان لە شارەکە تێکشکێندراون.
سەرۆکی شارەوانی مۆسکۆ سێرگێی سۆبیانین وتی لە هێرشەکەی بەیانی زووی ڕۆژی سێشەممەدا دوو کەس بریندار بوون، یەکێکیان گواستراوەتەوە بۆ نەخۆشخانە. دانیشتوانی چەند بەشێکی دوو بینای نیشتەجێبوون بیناکانییان چۆڵ کردووە، بەڵام دواتر گەڕاونەتەوە شوێنی خۆیان.
سۆبیانین وتی " بەیانی زووی ئەمڕۆ لە ئەنجامی هێرشێکی فڕۆکەی بێفڕۆکەواندا چەند بینایەکی نیشتەجێبوون زیانێکی کەمییان پێگەیشتووە. هیچ کەسێک بە سەختی بریندار نەبووە."
فڕۆکەخانەکانی مۆسکۆ بە کراوەیی مانەوە.
دەزگاکانی ڕاگەیاندنی ڕووسیا بڵاوییان کردەوە وەزارەتی بەرگری ڕووسیا دەڵێت فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان لەلایەن کیێڤەوە نێردرابوون بەڵام سەرجەمییان تێکشکێندراون.
پەرلەمانتاری ڕووسیا ماکزیم ئیڤانۆڤ وتی ئەمە مەترسیدارترین هێرش بوو لە دوای هێرشی نازییەکانەوە لە جەنگی جیهانی دووەمدا، وتیشی ئێستا هیچ هاوڵاتییەک ناتوانێت خۆی لە " ڕاستییە نوێیەکە " بە دووربگرێت.
لەم چەند هەفتەیەی ڕابردوودا هێرشەکانی ئۆکرانیا لە ڕێی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە لە ناو ڕووسیادا زیاتر بوون، ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز بڵاویکردەوە دەزگاکانی هەواڵگری ئەمەریکا پێیان وایە ئۆکرانیا لە پشت هێرشەکەی سەر کرێملنەوە بووبێت کە لە ماوەی ڕابردوودا لەم مانگەدا لە ڕێی فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانەوە ئەنجام درا.
ئۆکرانیا بە ئاشکرا بەرپرسیارێتی هێرشەکانی دژی ئامانجەکانی ناو ڕووسیای ڕانەگەیاندووە.
لیژنەی لێکۆڵینەوەی ڕووسیا وتی ژمارەیەک لە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان خراونەتە خوارەوە و زیانێکی کەم هەبووە بەهۆی کەوتنە خوارەوەی پاشماوەی فڕۆکەکانەوە، بەڵام ئاماژەی بەوە نەدا چەند فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە هێرشەکەدا بەکارهاتوون.
فەرمانڕەوای هەرێمی مۆسکۆ ئاندرێ ڤۆرۆبیۆڤ وتی چەندین فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە کاتی نزیکبوونەوەیان لە مۆسکۆ خراونەتە خوارەوە.
سەرچاوە/ ڕۆیتەرز
-
هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان بۆچوونی جیاوازیان هەیە سەبارەت بە سەرکەوتنی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ سەرۆکی تورکیا لە هەڵبژاردنی خولی دووهەمی مێژووییدا کە دەسەڵاتی خۆی بۆ ساڵی 2028 درێژکردەوە.
-
بەرپرسی کاروباری سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا جۆزێپ بۆڕێڵ دەڵێت باوەڕی وایە ڕووسیا ئارەزووی گفتوگۆکردن ناکات لە کاتێکدا کە هێشتا هەوڵی بردنەوەی جەنگەکەی ناو ئۆکرانیا دەدات، وتیشی " گەشبین نیە " سەبارەت بەوەی لەم هاوینەدا چی ڕوودەدات لە جەنگەکەدا.
بۆڕێڵ لە بۆنەیەکدا لە بەرشەلۆنا وتی " چڕبوونەوەی هێزەکان دەبینم لە هەردوولاوە، ئارەزووی ڕوونی ڕووسیا هەوڵدانە بۆ بردنەوەی جەنگەکە. ڕووسیا گفتوگۆ ناکات تاوەکو ئەو کاتەی هەوڵی بردنەوەی جەنگەکە نەدات."
وتیشی ڕووسیا چەندین جار ئاماژەی بەوە داوە هەڵمەتەکەی سووک ناکاتەوە تاوەکو ئامانجە سەربازییەکانی بە دەست نەهێنێت.
لێدوانەکانی بۆڕێڵ لە هەمان ڕۆژدا بوو کە ڕووسیا وتی سوپاکەی بنکە سەربازییەکانی ئۆکرانیای بۆردومان کردووە و هێزەکانی ئۆکرانیاش دامەزراوەکانی ناو ڕووسیایان بۆردومان کردووە.
بۆڕێڵ لە دوای بۆنەکە بە ڕۆژنامەنووسانی وت " پێم وایە لە نێوان ئێستا و هاویندا جەنگەکە بەردەوام دەبێت. پوتن زیاتر لە 300,000 سەربازی لەوێ کۆکردۆتەوە، دوو هێندەی ئەو ژمارەیەی کە بەکاریهێنا لە دەستپێکردنی داگیرکارییەکەدا."
وتیشی بوونی سەربازیی ڕووسیا لە ئۆکرانیا " ئێجگار زۆرە " و هێشتا ڕۆژانە بۆردومانی ئۆکرانیا دەکات و ژێرخانی مەدەنی ئەو وڵاتە لە ناودەبات.
وتی " پێم وایە بەبێ پلانێک ئەوە ناکەن. دەبێت ئامادە بین، ئەوەش مانای ئەوەیە دەبێت بەردەوام بین لە یارمەتیدانی ئۆکرانیا، چونکە ئەگەر یارمەتی نەدەین، ئۆکرانیا ناتوانێت بەرگری لە خۆی بکات."
سەرچاوە/ ڕۆیتەرز
-
سەرۆکایەتی میسڕ لە بەیاننامەیەکدا وتی سەرۆکی وڵاتەکە عەبدل فەتاح ئەل سیسی و سەرۆکی تورکیا ڕەجەب تەیب ئەردۆغان ڕێککەوتوون لەسەر ئەوەی " دەستبەجێ پەیوەندییە دیبلۆماتییەکانی نێوانییان نوێ بکەنەوە و باڵیۆزەکانییان بگەڕێننەوە."
سیسی لە پەیوەندییەکی تەلەفونیدا بە مەبەستی پیرۆزباییکردن لەسەر سەرکەوتنی ئەردۆغان لە هەڵبژاردنەکانی تورکیادا قسەی لەگەڵ ئەردۆغاندا کردووە.
وەزیری دەرەوەی میسڕ سامح شوکری لە مانگی چواردا سەردانی تورکیای کرد و لەگەڵ هاوتا تورکییەکەی مەولود چاوش ئۆغلۆدا کۆبۆوە، لەو کاتەدا هەردوولا ڕێککەوتن لەسەر چوارچێوەیەکی دیاریکراوی کات بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی پەیوەندییە دیبلۆماتییەکانی نێوان دوو وڵاتەکە و ئامادەکاری بۆ کۆبوونەوەیەکی نێوان سەرۆکەکانی دوو وڵاتەکە.
لە مانگی چواردا چاوش ئۆغلۆ وتی ڕەنگە دوو سەرۆکەکە دووبارە لە دوای هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی تورکیاوە ڕاستەوخۆ کۆببنەوە.
سەرچاوە/ ڕۆیتەرز
-
سەرۆکی ئەمەریکا جۆو بایدن دەڵێت سەرۆکی تورکیا ڕەجەب تەیب ئەردۆغان خواستی خۆی دەربڕیوە بۆ کڕینی فڕۆکەی شەڕکەری ئێف - 16 ی ئەمەریکی، وتیشی پێی وتووە واشنتن سوورە لەسەر ئەوەی ببینێت ئەنقەرە دەستبەرداری دژایەتیکردنی داواکەی سوید بهێنێت بۆ ئەندامێتی لە هاوپەیمانێتی ناتۆدا.
گفتوگۆکە لە ماوەی پەیوەندییەکی تەلەفونیدا بووە کە تیایدا سەرۆک بایدن پیرۆزبایی لە ئەردۆغان کرد بەهۆی سەرکەوتنییەوە لە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی تورکیادا.
سەرۆک بایدن بە ڕۆژنامەنووسانی وت " قسەم لەگەڵ ئەردۆغاندا کرد. پیرۆزباییم لە ئەردۆغان کرد. ئەو هێشتا دەیەوێت شتێک بکات لەسەر ئێف - 16 ەکان. پێم وت دەمانەوێت لەگەڵ سویددا مامەڵە بکەین، لەبەرئەوە با ئەوە جێبەجێ بکەین. دواتریش پەیوەندییمان دەبێت."
وتی " هەفتەی داهاتوو قسەی زیاتری لەسەر دەکەین."
سەرۆکایەتی تورکیا لە بەیاننامەیەکدا سەبارەت بە پەیوەندییە تەلەفونییەکە وتی دوو سەرۆکەکە ڕێککەوتوون لەسەر پتەوکردنی هاریکارییەکانی نێوانییان لە سەرجەم بوارەکانی پەیوەندییە دوو لایەنەکەیاندا.
تورکیا هەوڵیداوە بە بڕی 20 ملیار دۆلار فڕۆکەی ئێف - 16 لە ئەمەریکا بکڕێت، بەڵام کۆنگرێسی ئەمەریکا دژایەتی فرۆشتنی ئەو فڕۆکانەی کردووە بە تورکیا، سەرەڕای ئەوەی بەڕێوبەرایەتییەکەی بایدن چەندین جار پشتگیری لێکردووە.
ساڵی ڕابردوو سوید و فینلەندا بە فەڕمی داوای ئەندامێتییان لە هاوپەیمانێتی ناتۆدا کرد، وەکو وەڵامێک بۆ داگیرکارییەکەی ڕووسیا لە ئۆکرانیا، داواکانییان پێویستی بەوە بوو سەرجەم وڵاتانی ئەندام لە ناتۆ پەسەندی بکەن.
لە کۆتایی مانگی سێدا تورکیا داواکەی فینلەندای بۆ ئەندامێتی لە ناتۆدا پەسەند کرد، بەڵام تاوەکو ئێستا بەردەوامە لە دژایەتیکردنی داواکەی سوید، دەڵێت ستۆکهۆڵم داڵدەی ئەندامانی ئەو گروپە چەکدارییانەی داوە کە تورکیا بە تیرۆریستییان دەزانێت. تاوەکو ئێستا هەنگاریاش داواکەی سویدی پەسەند نەکردووە.
ئەمەریکا هیوادارە لە ماوەی کۆبوونەوەکەی مانگی حەوتی هاوپەیمانێتی ناتۆدا لە لیتوانیا سویدیش ئامادە بێت.
سەرچاوە/ ڕۆیتەرز
-
لە میانەی بەرگریکردن لە سێ بەڕێوبەرایەتی باکووری کۆسۆڤۆ نزیکەی 25 سەربازی هاوپەیمانێتی ناتۆ لە پێکدادانەکاندا لەگەڵ خۆپیشاندەرە سڕبییەکاندا برینداربوون، هاوکات سەرۆکی سڕبیا سوپای وڵاتەکەی خستۆتە ئامادەباشی شەڕکردنەوە.
نوێنەری هاوپەیمانێتی ناتۆ لە کۆسۆڤۆ سەرکۆنەی توندوتیژییەکانی کرد.
نوێنەری ناتۆ لە کۆسۆڤۆ لە بەیاننامەیەکدا وتی " لە ماوەی ڕووبەڕووبوونەوەی گردبوونەوەیەکی چالاکدا، چەند سەربازێکی ئیتاڵیا و هەنگاریی سەر بە نێردەی ناتۆ لە کۆسۆڤۆ بەهۆی هێرشی بێ بیانووەوە بریندار بوون و بەهۆی تەقینەوەی ئامێرە سوتێنەرەکانەوە هەندێکیان شکان و سوتاوییان هەیە."
وەزیری بەرگری هەنگاریا کریستۆف سزالای وتی حەوت سەربازی هەنگاریا بە سەختی بریندار بوون و دەبرێنەوە بۆ هەنگاریا بەمەبەستی وەرگرتنی چارەسەر. وتی 20 سەرباز بریندار بوون، سەربازانی ئیتاڵیاش لە پێکدادانەکاندا بریندار بوون.
سەرۆک وەزیری ئیتاڵیا جیۆرجیا میڵۆنی وتی " ئەوەی ڕوودەدات بە دڵنیاییەوە جێی قبوڵکردن نیە و نابەرپرسانەیە. خۆ بەدوورگرتن لە کاری تاکلایەنانە لەلایەن بەرپرسانی کۆسۆڤۆوە زۆر گرنگە و سەرجەم لایەنە پەیوەندیدارەکان دەبێت دەستبەجێ هەنگاو بەرەو دواوە بنێن و گرژییەکان کەم بکەنەوە."
سەرۆکی سڕبیا ئالیکساندەر ڤوچیک وتی 52 هاوڵاتی سڕبی بریندار بوون، سێ کەسییان بە سەختی بریندار بوون.
سەرۆکی کۆسۆڤۆ ڤۆسا ئوسمانی هاوتا سڕبییەکەی تۆمەتبار کرد بە تۆمەتی ناجێگیرکردنی کۆسۆڤۆ.
ئوسمانی وتی " پێکهاتە نایاساییەکانی سڕب کە کراونەتە باندی تاوانکاری هێرشییان کردۆتە سەر پۆلیسی کۆسۆڤۆ و ئەفسەرانی ئاشتی پارێزی هاوپەیمانێتی ناتۆ لە کۆسۆڤۆ و ڕۆژنامەنووسان. ئەوانەی کە فەرمانەکانی ڤوچیک جێبەجێ دەکەن بۆ ناجێگیرکردنی باکووری کۆسۆڤۆ، دەبێت ڕووبەڕووی داد ببنەوە."
ڤوچیک سەرۆک وەزیری کۆسۆڤۆ ئالبین کورتی تۆمەتبار کرد بە تۆمەتی دروستکردنی گرژییەکان، داوای لە سڕبییەکانی کۆسۆڤۆ کرد خۆیان بە دوور بگرن لە پێکدادان لەگەڵ سەربازانی ناتۆدا.
گرژییەکان دوای ئەوە دەستییان پێکرد سەرۆکی شارەوانی بە ڕەچەڵەک ئەلبانی بۆ شارەوانییەکانی باکووری کۆسۆڤۆ هەڵبژێردران کە زۆرینەی دانیشتوانی باکووری ئەو وڵاتە سڕبین. سڕبییەکان بایکۆتی هەڵبژاردنەکانی شارەوانییان کرد، ئەو هەنگاوەش بووە هۆی ئەوەی ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانی سەرکۆنەی کۆسۆڤۆ بکەن.
لە شاری زڤیکان کە یەکێکە لەو شارانەی گرژییان تێدا دروست بووە، پۆلیسی کۆسۆڤۆ گازی فرمێسک ڕژێنییان دژی خۆپیشاندەرە سڕبییەکان بەکارهێنا کە دزەیان کردە بەربەستەکەی ئاسایشەوە و هەوڵیاندا بچنە ناو بینای شارەوانی شارەکەوە و ڕێگە نەدەن سەرۆکی هەڵبژێردراوی نوێی شارەوانی بچێتە بیناکەوە.
خۆپیشاندەرە سڕبییەکان لە زڤیکان گازی فرمێسک ڕژێن و نارنجۆکی بێهۆشکەرییان بە ئاڕاستەی سەربازانی ناتۆ هەڵدا. سڕبییەکان بە هەمان شێوە شەڕییان لەگەڵ پۆلیسی کۆسۆڤۆدا کرد لە زڤیکان و لەسەر ئوتومبێلەکانی ناتۆ بە بۆیە پیتی " Z " یان نوسی، وەکو ئاماژەیەک بۆ نیشانەیەکی ڕووسیا کە لە جەنگەکەیدا لە ئۆکرانیا بەکاریدەهێنێت.
لە شاری لیپۆساڤیک کە نزیکە لە سنووری سڕبیاوە، هێزە ئاشتی پارێزەکانی ئەمەریکا بە جلوبەرگی ڕووبەڕووبوونەوەی کاری تێکدارانەوە تەلی چقڵدارییان لە دەوروبەری بەڕێوبەرایەتییەکی شارەکە دانا تاوەکو بیپارێزن لە سەدان هاوڵاتی توڕەی سڕبی.
شایەتحاڵان دەڵێن هێزە ئاشتی پارێزەکانی ناتۆ بەڕێوبەرایەتییەکی زوبین پاتۆکیشیان داخستووە تاوەکو بیپارێزن لە سڕبییە توڕەکان.
سەرچاوە/ ڕۆیتەرز
